ปุ๋ย และการผสมปุ๋ยใช้เอง

[อ.บอล]

ปุ๋ยและการผสมปุ๋ยเคมีใช้เอง
สูตรปุ๋ยเคมี หมายถึง การบอกการรับประกันปริมาณธาตุปุ๋ยขั้นต่ำที่สุดที่มีอยู่ในปุ๋ยชนิดนั้นๆ จะบอกเป็นเปอร์เซนต์โดยน้ำหนักของปริมาณไนโตรเจนทั้งหมด (Total Nitrogen) ส่วนฟอสฟอรัสจะบอกเป็นเปอร์เซนต์ฟอสเฟตที่เป็นประโยชน์ (available P2O5) และโพแทสเซียมจะบอกเป็นเปอร์เซนต์โพแทสที่ละลายน้ำได้ (water soluble K2O) เช่น ปุ๋ยสูตร 10-20-30 จำนวน 2 กระสอบ (100 ก.ก.) เป็นปุ๋ยผสมที่มีปริมาณ N ทั้งหมด 10 ก.ก. ฟอสเฟตที่เป็นประโยชน์ 20 ก.ก. และโพแทซที่ละลายน้ำได้ 30 ก.ก. ถ้าปุ๋ย 1 กระสอบ (50 ก.ก.) จะมีปริมาณ N ทั้งหมด 5 ก.ก. ฟอสเฟตที่เป็นประโยชน์ 10 ก.ก. และโพแทซที่ละลายน้ำได้ 15 ก.ก. รวมทั้งสิ้นมีเนื้อธาตุ 60% อีก 40% เป็นสารตัวเติมที่ต้องใส่เพื่อให้ได้น้ำหนักปุ๋ยครบ 100 ก.ก. ตามข้อกำหนดในพระราชบัญญัติปุ๋ย 2518 ซึ่งการเรียงลำดับของธาตุอาหารในปุ๋ยจะต้องเรียง N-P-K สลับที่ไม่ได้
แม่ปุ๋ย หมายถึง ปุ๋ยเคมีที่ผลิตขึ้นมาโดยมีปริมาณธาตุอาหารในสูตรเข้มข้นมาก การผลิตเป็นการทำปฏิกริยาเคมี แม่ปุ๋ยไม่มีสารตัวเติม โดยแม่ปุ๋ยอาจมีธาตุปุ๋ยธาตุใดธาตุหนึ่งหรือมากกว่าเป็นองค์ประกอบ เช่น แม่ปุ๋ย โมโนแอมโมเนียมฟอสเฟต (12-60-0) ประกอบด้วยธาตุ N และ P แม่ปุ๋ยโพแทสเซียมซัลเฟต (0-0-50) ประกอบด้วยธาตุโพแทสเซียมธาตุเดียว เป็นต้น
การผสมปุ๋ยใช้เอง
การปลูกไม้ดอกไม้ประดับนิยมใช้ปุ๋ยเกร็ดและปุ๋ยน้ำ ซึ่งปุ๋ยดังกล่าวที่จำหน่ายทั่วไป ราคาค่อนข้างแพง ถ้าสามารถจัดหาแม่ปุ๋ยเคมีครบชนิดที่ต้องการแล้วนำมาผสมใช้เอง จะลดค่าใช้จ่ายได้มาก และเกิดผลดีหลายประการ ดังนี้
ราคาของปุ๋ยเกร็ดผสมใช้เองจะถูกลงอย่างมาก
ราคาของแต่ละสูตรเป็นไปตามปริมาณธาตุอาหารในสูตรอย่างแท้จริง
เป็นแม่ปุ๋ยเคมีล้วนๆ
ผสมปุ๋ยสูตรต่างๆ ใช้เองได้อย่างง่ายๆ ตามตารางกำหนดน้ำหนักแม่ปุ๋ยแต่ละชนิด
เกิดความรู้ความชำนาญ สามารถปรับสูตรได้เองตามต้องการ
ตัดปัญหาเรื่องปุ๋ยปลอมหรือปุ๋ยด้อยมาตรฐานเพราะแม่ปุ๋ยทำปลอมได้ยาก
เกษตรกรมีทางเลือกเพิ่มขึ้น
แม่ปุ๋ยที่ให้ธาตุอาหารที่พืชต้องการเป็นปริมาณมาก
แม่ปุ๋ย สูตรเคมี
โมโนแอมโมเนียมฟอสเฟต (12-60-0) (NH4) H2PO4
ไดแอมโมเนียมฟอสเฟต (21-54-0)
(NH4) 2 HPO4
โมโนโพแทสเซียมฟอสเฟต (0-52-34) KH2PO4
ยูเรีย (46-0-0)
NH2CONH2
โพแทสเซียมไนเตรท (13-0-46)
KNO3
โพแทสเซียมซัลเฟต (0-0-50) K2SO4
โพแทสเซียมคลอไรด์ (0-0-60) KCl
แคลเซียมไนเตรท (15-0-0) Ca(NO3) 2.4H2O
แมกนีเซียมซัลเฟต
MgSO4.7H2O
แมกนีเซียมไนเตรท (11-0-0) Mg(NO3) 2.6H2O
แม่ปุ๋ยที่ให้จุลธาตุ
แม่ปุ๋ย สูตรเคมี องค์ประกอบ
กรดบอริค H3BO3 17% B
แมงกานีสซัลเฟต MnSO4.H2O 32.5%Mn, 18.9%S
คอปเปอร์ซัลเฟต CuSO4.5H2O 25%Cu, 12.8%S
ซิงค์ซัลเฟต ZnSO4.7H2O 22.7%Zn, 11%S
เหล็กคีเลต Fe-EDTA
แอมโมเนียมไดโมลิบเดท (NH4) 2 Mo2O7 56.3%Mo
แม่ปุ๋ยเคมีที่ให้ธาตุอาหารหลักที่นิยมใช้ในการผสมปุ๋ยใช้เอง
ยูเรีย (46-0-0)
โมโนแอมโมเนียมฟอสเฟต (12-60-0)
โมโนโพแทสเซียมฟอสเฟต (0-52-34)
โพแทสเซียมไนเตรท (13-0-46)
วิธีการคำนวณเพื่อผสมปุ๋ยสูตรต่างๆ
ตัวอย่าง ต้องการผสมปุ๋ยสูตร 16-21-27 จำนวน 100 กรัม
เลือกแม่ปุ๋ยที่ใช้ผสม
12-60-0
13-0-46
46-0-0
วิธีคิด
หา P ก่อน เพราะแม่ปุ๋ยที่ใช้มี N ติดมาด้วย

แม่ปุ๋ย 12-60-0 หนัก 100 กรัม มี P2O5 = 60 กรัม
ดังนั้น P2O5 60 กรัม ได้จากแม่ปุ๋ย 12-60-0 = 100 กรัม
ต้องการ P2O5 21 กรัม ได้จากแม่ปุ๋ย 12-60-0 = 100 x 21
60
กรัม
= 35 กรัม
หา N ที่ติดมากับปุ๋ย 12-60-0 ว่ามีปริมาณเท่าไร

แม่ปุ๋ย 12-60-0 หนัก 100 กรัม มี N = 12 กรัม
ดังนั้น แม่ปุ๋ย 12-60-0 หนัก 35 กรัม จะมี N = 35 x 12
100
กรัม


= 4.2
กรัม
ตามสูตรต้องการ N 16 กรัม ดังนั้น ยังขาด N อีก = 16-4.2 กรัม
= 11.8 กรัม
หา K

แม่ปุ๋ย 13-0-46 หนัก 100 กรัม มี K2O = 46 กรัม
ดังนั้น K2O 46 กรัม ได้จากแม่ปุ๋ย 13-0-46 = 100 กรัม
ต้องการ K2O 27 กรัม ได้จากแม่ปุ๋ย 13-0-46 = 100 x 27
46
กรัม
= 59 กรัม(ปัดทศนิยมให้เป็นจำนวนเต็ม)
หา N ที่ติดมากับปุ๋ย 13-0-46 ว่ามีปริมาณเท่าไร

แม่ปุ๋ย 13-0-46 หนัก 100 กรัม มี N = 13 กรัม
ดังนั้น แม่ปุ๋ย 13-0-46 หนัก 59 กรัม จะมี N = 59 x 13
100
กรัม

= 7.7 กรัม
สูตรที่ต้องการผสมยังขาด N อีก = 11.8-7.7 กรัม
= 4.1 กรัม
หา N ในปริมาณที่ต้องการ จากแม่ปุ๋ย 46-0-0

แม่ปุ๋ย 46-0-0 หนัก 100 กรัม มี N = 46 กรัม
ดังนั้น N 46 กรัม ได้จากแม่ปุ๋ย 46-0-0 = 100 กรัม
ต้องการ N 4.1 กรัม ได้จากแม่ปุ๋ย 46-0-0 = 100 x 4.1
46
กรัม
= 9 กรัม(ปัดทศนิยมให้เป็นจำนวนเต็ม)
ดังนั้น
ปุ๋ยสูตร 16-21-27 จำนวน 100 กรัม ได้จากการผสมแม่ปุ๋ย
12-60-0 จำนวน 35 กรัม
13-0-46 จำนวน 59 กรัม
46-0-0 จำนวน 9 กรัม
ถ้าต้องการ
ปุ๋ยสูตร 16-21-27 จำนวน 1,000 กรัม(1 ก.ก.) จะได้จากการผสมแม่ปุ๋ย
12-60-0 จำนวน 350 กรัม
13-0-46 จำนวน 590 กรัม
46-0-0 จำนวน 90 กรัม
(น้ำหนักรวมของแม่ปุ๋ยที่ได้อาจเกินไปกว่าที่กำหนดบ้าง)